Fundament 2: normalisatie

‘Leven is samenleven en bijgevolg ontmoeten’, staat in de beleidstekst bewonerszorg van woonzorgcentrum Lindelo in Lille te lezen. Het is vanuit deze visie dat er al bij de oprichting, zo’n dertig jaar geleden, beslist werd om geen beroepskledij te dragen.

‘We willen bewust de relatie centraal stellen en niet de hiërarchie laten spelen’, zegt Kris Breugelmans, directeur. ‘Daarom dragen zorgverleners geen schorten, behalve bij de ochtend- en nachtzorg. Thuis loopt ook niemand in een wit pak rond. Waarom hier dan wel? We zijn er fier op dat we zoveel jaar geleden een van de eerste zorgvoorzieningen waren die hier bewust voor kozen.’

Door geen beroepskledij te dragen wil het woonzorgcentrum een werkomgeving creëren waarin bewoners een huiselijke sfeer ervaren. Ook kunnen medewerkers hierdoor kledij dragen waarin ze zich goed voelen, aangepast aan de seizoenen.

‘Naar herkenbaarheid toe vormt het op zich geen probleem, al hebben we wel al overwogen om bijvoorbeeld een naamkaartje te dragen’, vertelt Els, verantwoordelijke bewonerszorg. ‘We hebben sowieso de gewoonte om bezoekers te begroeten en een kort gesprekje te starten. Naar bewoners toe vinden we het onze verantwoordelijkheid om aan te geven wie we zijn en dat wij klaar staan om hen te begeleiden. Ik ben blij te kunnen werken in comfortabele kledij, die bij mijn persoonlijkheid past. Het is ook mooi dat er geen onderscheid is tussen disciplines. Je kan nooit op het zicht zeggen wie welke functie uitoefent. Wel moeten we soms wat bijsturen over hoe de kledij er al dan niet mag uitzien. Sommige modes, zoals laag hangende of gescheurde broeken, leveren bijvoorbeeld interessante discussies op.’

Contactgegevens: info@lindelo.be.

In Brugge vinden we het kleinschalige dagcentrum voor mensen met jongdementie Rozemarijn, georganiseerd door WZC Regina Coeli.

Het dagcentrum vangt op weekdagen gemiddeld een zestal bezoekers op. Hoe brengen ze hier normalisatie in de praktijk? ‘Normalisatie is ons basisconcept’, licht Paul Braem toe. ‘Het situeert zich op drie niveaus. Een eerste niveau is het ruimtelijke niveau. We hebben het dagcentrum gelokaliseerd in een gewoon huis in de rij. Hierdoor is de drempel om naar het dagcentrum te komen minimaal en zijn de kansen voor sociale integratie en ontmoeting optimaal. Een tweede niveau is het activiteitenniveau. Bij het aanbieden van activiteiten vertrekken we vanuit “normale” herkenbare, huiselijke activiteiten. Met de bezoekers stellen we ons dagmenu samen, we doen boodschappen in de buurt en we koken. De activiteiten vormen zich rond alledaagse activiteiten zoals werken en genieten in de tuin, de krant lezen, het vieren van verjaardagen, deelname aan het culturele aanbod in de ruime buurt, wandelen, fietsen … We organiseren geen therapeutische sessies. Het derde niveau is het aangaan van persoonlijke relaties, ons belangrijkste “werkinstrument”. Het is essentieel om een gevoel van openheid en veiligheid te creëren waarin bezoekers voelen dat ze geaccepteerd worden om wie ze zijn. Authenticiteit, betrokkenheid en zich kwetsbaar willen opstellen zijn hierbij belangrijke elementen. We valideren de mogelijkheden van wie hier komt en kijken naar wat iemand wel nog kan. Om het gevoel van gelijkwaardigheid nog te versterken dragen onze medewerkers geen beroepskledij, en “eten, leven en werken” we samen met de bezoekers. Op welke uitdagingen we stoten? De soms grote differentiatie van levensstijl, beleving van de ziekte en fase van dementie waarin de bezoeker zich bevindt, maakt het soms moeilijk om telkens op een gepaste manier in verbinding te treden.’

Contactgegevens: paul.braem@reginacoeli.be.

Sinds enkele jaren organiseert het universitair ziekenhuis in Birmingham in de namiddag gezellige theemomenten waarbij herkenbaarheid en vertrouwdheid belangrijk zijn. De radio speelt muziek van vroeger en de tafel wordt nostalgisch gedekt met mooi beschilderde Chinese kopjes, bijpassende schoteltjes, een authentieke theepot … Plastic bekers komen er niet op tafel. Het gezellig samenzijn en het herkenbare servies zorgen ervoor dat mensen met dementie op die momenten meer eten en drinken. Ook bevordert dit initiatief het sociaal contact en de mobiliteit. Mensen worden immers gestimuleerd om zich naar de eetzaal te verplaatsen.

Margaret Harries, referentieverpleegkundige, vertelt: ‘Vaak stellen we vast bij mensen met dementie dat het zien en het aanraken van de kopjes automatisch bepaalde gewoontes en vaardigheden oproept. Sommige patiënten die begeleiding nodig hebben bij het drinken, blijken plots toch nog in staat te zijn om zelfstandig thee te drinken uit zo’n typisch porseleinen kopje. Velen herinneren zich dan ook nog het bloemetjesservies van toen ze kind waren. Natuurlijk breekt er af en toe een kopje, maar dat is niet erg. Het hoort er gewoon bij. We hebben het servies trouwens heel goedkoop op de kop getikt. Het resultaat bij onze patiënten met dementie is gewoon verbluffend! Dat is het enige dat telt.’

De Netwerkgroep Kleinschalig Genormaliseerd Wonen (KGW) voor personen met dementie is een historisch gegroeid en organisch ontstaan netwerk van initiatiefnemers die geloven in en werken met het concept kleinschalig genormaliseerd wonen in Vlaanderen. De doelstelling van de Netwerkgroep is tweeledig. (1) Het creëren van een draagvlak voor verdere verspreiding van het concept KGW in Vlaanderen. Dit gebeurt door het uitvoeren van zowel praktijkgerichte acties, als beleidsvoorbereidend werk. (2) Het innoveren en zichzelf kritisch in vraag stellen om de werking met het concept zelf te optimaliseren. Dit gebeurt door als leergroep te experimenteren en creatief te zoeken naar oplossingen voor meer operationeel georiënteerde werkpunten. Intervisie door het uitwisselen van goede praktijken vormt hierbij een belangrijke meerwaarde.

Normalisatie is een belangrijke pijler binnen de voorzieningen die werken volgens de principes van kleinschalig genormaliseerd wonen. Het uit zich in aspecten als architectuur en inrichting, de dagbesteding, het niet dragen van beroepskledij, koken, de plaats van familieleden en vrienden, integratie in de buurt, …

Contactgegevens: dirk.van.herpe@imelda.be