Kleinschalige woonvormen

Carla Molenberghs vertelt: ‘Als kind keek ik al verwonderd en vertederd naar het “kinds” worden van mensen. Ik werk in Huis Perrekes sinds het begin in 1986. Elke dag opnieuw word ik geraakt door de levenskracht, de wijsheid en het verlangen van mensen om er tot op het laatst te zijn.’

Huis Perrekes bestaat uit drie huizen, waarin telkens een vijftiental mensen met dementie wonen en leven. Zij delen samen lief en leed, ieder vanuit de eigen resterende mogelijkheden. De groep is bewust heterogeen samengesteld wat betreft stadia van dementie, leeftijd en sociale achtergrond. Huis Perrekes is ingebed in de buurt en verbonden met de wereld. De mensen met dementie zijn gekend, worden gezien en graag gezien. In elk huis is er een autonoom functionerend team dat multidisciplinair is samengesteld en interdisciplinair werkt. Ieder observeert, brengt in en stemt af vanuit eigen deskundigheid, beleving en ervaring.

Elk team komt naast de dagelijkse briefings wekelijks gedurende twee uur samen om te overleggen. Vier maal per jaar gaan ze in intervisie. Deze sessie duurt drie uur en wordt extern gecoacht. Bij complexe begeleidingen kan er een extra intervisie ingelast worden.

‘Familie en vrienden komen op bezoek en samen zoeken we naar de betekenis van het halve woord, van de traan, van de woedeaanval. Het is een moeilijke weg die we samen afleggen. Familieleden voelen zich vaak onmachtig, triestig en schuldig. Wie is hun sterke partner, vader of moeder nu? De rollen zijn veranderd: partner, moeder of vader wordt zorgenkind. Wij vinden het belangrijk hierover met hen te spreken, te luisteren naar hun angsten, noden en herinneringen. De familie brengt het levensverhaal. Wij trachten te begeleiden in de lijn van voorgaande levensfasen, als het kan aansluitend, een continuüm vormend met wat voor de persoon met dementie “thuis” en “waardigheid” betekenen.’

Regelmatig vinden er formele en informele familiegesprekken plaats zodat er een vertrouwensrelatie kan ontstaan. Dit kan zowel op initiatief van de familie als van het team gebeuren. Ook is er een partnergroep waar partners van huidige en overleden bewoners elkaar ontmoeten en steunen.

In dezelfde straat als de woningen is er ook een lapjeshuis: het huis is ingepakt met brei- en haakwerk door bewoners, gasten, familie, vrienden … Hier komen een tiental mensen tijdens de dag samen.

Het zorgvernieuwingsproject Opmaat stemt de zorg en de begeleiding thuis af met de familie, de mantelzorg, de buren en de verschillende thuiszorgpartners. Dat maakt dat mensen zo lang en zo goed mogelijk thuis kunnen wonen.

In de Villa wordt de brug gemaakt tussen de residentiële zorg en de thuiszorg. ‘In de Villa kunnen mensen met dementie, hun familie en passanten wonen, op vakantie komen, onthaasten en herbronnen. In de grote tuin en in een speciaal ontworpen, omarmende publieke ruimte is er plaats voor ontmoeting, uitwisseling en momenten van schoonheid en troost. Wij werken samen met partners in de zorg, cultuur, natuur, onderwijs en sociale economie. De Provincie Antwerpen ondersteunt dit project.’

De keuze voor leven en wonen op mensenmaat is hier een weloverwogen keuze en vertaalt zich dagelijks in honderden details. ‘Het is creatief, ambachtelijk werk en het veronderstelt mededogen en lankmoedigheid. Bij deze keuze vormt het niet weten, maar het samen zoeken mede de basis. Dit geldt elke dag opnieuw met vallen en opstaan vanuit deskundigheid en vertrouwen in eenieders mogelijkheden en talenten, rekening houdend met de beperkingen van elkeen en met het geheel. Onze ervaring zegt dat “er zijn” tot op het einde de laatste tocht rijk en betekenisvol maakt en meermaals bevrijdend werkt voor alle betrokkenen. Wij durven zeggen dat in datgene wat op het eerste gezicht het meest nutteloze lijkt het meest betekenisvolle schuilt.’

Contactgegevens: perrekes@skynet.be

Een zorgverlener komt van over het plein naast de kerk aangefietst en belt aan bij het hek. Een sleutel heeft ze niet. Ze is bezoeker in deze woongemeenschap, ook al werkt ze hier bijna elke dag. De mensen met dementie en hun familieleden hebben het hier voor het zeggen. Het is de filosofie van de Evangelische Kerk (Antoniter Siedlungsgesellschaft) en dat voel je. Acht mensen wonen hier in de woongemeenschap. Ze hebben elk een ruime kamer en delen de badkamer, keuken en woonruimte. Het is er huiselijk en lichtrijk. De meubels zijn van de bewoners zelf. Het is dan ook een allegaartje aan stijlen, maar het past wonderwel bij elkaar. Het zijn de bewoners zelf die samen beslissen welk meubelstuk in de gemeenschappelijke ruimte zal komen. Ze beslissen ook over wat er de komende week gegeten wordt en wie hun nieuwe medebewoner wordt. Een wachtlijst is er hier dus niet. Wel zijn er bezoekmomenten wanneer een kamer vrijgekomen is. De kerk financiert de bouw van deze kleinschalige woonvorm en ze verhuurt het gebouw. De familieleden van de bewoners vormen een publiekrechtelijke vereniging. Omdat dit juridisch, financieel en administratief vrij complex is, worden zij bijgestaan door een professionele belangenbehartiger die ook het contact met de verhuurder op zich neemt. De zorg voor de bewoners wordt gemeenschappelijk ingekocht voor de hele woning. Er is 24 op 24 uur een zorgverlener aanwezig.

Op de Reigershoeve in Heemskerk wonen 27 mensen met dementie die intensieve zorg nodig hebben. De woonzorgboerderij staat op een domein van 1,1 hectare en bestaat uit vier groepswoningen, waarvan er een bestemd is voor mensen met jongdementie. Elke woning heeft een eigen voordeur en een inkomhal. Die geeft toegang tot de huiskamer met open keuken die uitgeeft op een serre, waar de bewoners kunnen genieten van het uitzicht op de tuin. Iedere bewoner heeft zijn eigen appartement, dat hij volledig vrij mag inrichten.

Op de Reigershoeve is er een cafetaria, een atelier en een werkschuur. In de werkschuur zijn vrijwilligers en bewoners meerdere keren per week in de weer om meubels op te knappen, onderhoudswerkzaamheden te verrichten of voorbereidingen te treffen voor bijvoorbeeld een kippen- of fietsenhok. Naast de werkschuur staat het atelier. Hier vinden onder begeleiding van medewerkers en vrijwilligers tal van kunstprojecten plaats: schilderen met de nat-in-nat verftechniek, insectenhotels of vogelhuisjes maken, tuinbeelden opknappen of gedichten schrijven. Drie keer per jaar is er een tentoonstelling.

Naast de vele dieren vind je hier ook een grote moestuin waar allerlei soorten groenten en fruit verbouwd én opgegeten worden. Zelfs in de winter gaan de activiteiten door. Er is immers een grote serre met verhoogde plantenbakken en een zithoek met vuurtjes voor wie liever toekijkt.

Het initiatief voor de zorgboerderij komt van Dieneke en Henk Smit, dochter en vader. Nadat er in hun familie verschillende mensen dementie kregen en vanuit negatieve ervaringen met de zorg, besloten zij samen een zorgboerderij op te richten. Intussen werken er zo’n 35 voltijdse medewerkers, allen geselecteerd op basis van hun betrokkenheid, warmte en de motivatie om volgens de visie te werken. Daarnaast komen de huisarts, de geriater en de psycholoog wekelijks naar de Reigershoeve om de bewoners en het personeel te begeleiden.

Bekijk het filmpje van de Reigershoeve hier.

Contactgegevens: info@reigershoeve.nl.

Begin 2019 deden enkele studenten van de Vives Hogeschool in Kortrijk een project in Het Portiek, een initiatief voor mensen met jongdementie in Kortrijk. Een van hun opdrachten was om kleinschalig genormaliseerd wonen en de vijf pijlers te visualiseren voor de bezoekers op de Dag van de Zorg. Hieronder een verslag van hun project.

“In het Portiek, een afdeling van WZC De Korenbloem, kunnen bezoekers voor het eerst kennis maken met een nieuwe woonvorm voor personen met jongdementie .

In Het Portiek ligt de focus op het bieden van zorg op maat voor personen met jongdementie. Het gaat om zo normaal mogelijk wonen in een kleine leefgemeenschap: een opkomend begrip: Kleinschalig Genormaliseerd Wonen (KGW).

Het Portiek omvat een dagverzorgingscentrum op het gelijkvloers, vier woongroepen op vier verdiepingen en een dakniveau met drie appartementen en twee studio’s, samen goed voor 45 bewoners jonger dan 65 jaar.

Wat is dat nu KGW?

Kleinschalig: huiselijke sfeer, geborgenheid.

Genormaliseerd: zo normaal mogelijk, zoals thuis dus.
Wonen: focus ligt op het wonen en niet op het verzorgen.

Vijf pijlers houden dit concept overeind:

1. Zorg op maat: Iedere gebruiker neemt de eigen regie in handen.  De woon- en zorgomgeving sluit zo nauw mogelijk aan op de thuissituatie van de gebruiker. Iedere gebruiker krijgt persoonlijke zorg aangeboden, met aandacht voor welzijn en wonen.
2. Kwaliteit van leven: De Korenbloem zal aandacht hebben voor de mogelijkheden van de gebruiker en deze benutten.  We willen de gebruiker zich thuis laten voelen met aandacht voor een wisselwerking tussen de gebruiker en zijn omgeving.  Respect, stimuleren van de zelfzorg, zinvolle dagbesteding en het maken van eigen keuzes is belangrijk.
3. Kwaliteit van relaties: Het onderling contact tussen gebruikers, tussen gebruikers en familie, vrijwilligers en medewerkers wordt gestimuleerd maar niet opgedrongen.  Familie wordt verder betrokken en kan actief deelnemen aan het leefgebeuren, vrijwilligers worden ingezet volgens eigen interesses.
   
4. Tussen autonomie en geborgenheid: De gebruiker krijgt maximale kansen om zo actief en zo zelfstandig mogelijk te blijven participeren.  We begeleiden en bieden veiligheid waar nodig of op de vraag van de gebruiker.
5. Integratie en participatie: We streven ernaar dat alle gebruikers verder actief deelnemen in en deel uitmaken van de buurt. Ook de integratie en participatie van vrijwilligers en familieleden in de woonomgeving van de gebruiker is belangrijk.”

Tekst: Sien Seynhaeve en Sarah Van Moer, studenten Vives.