Dementia Care Mapping (DCM)

Dementia Care Mapping (DCM)

Mensen zijn sociale wezens die zichzelf en hun zelfbeeld ontwikkelen vanuit sociale contacten met betekenisvolle mensen uit hun omgeving. Deze sociale contacten kunnen mensen in hun unieke ‘persoon-zijn’ versterken of ondermijnen. Dat is niet anders voor mensen met dementie. Dementie maakt mensen echter ‘fragieler’ in hun relaties met anderen. Tom Kitwood die aan de grondslag ligt van DCM, begreep dat de manier waarop de omgeving in relatie gaat met personen met dementie een belangrijke impact heeft op hun welbevinden. Om het welbevinden van mensen met dementie te optimaliseren, ontwikkelde hij een persoonsgerichte zorgvisie waarin het behoud van het ‘persoonzijn’ van mensen met dementie centraal staat. Dementia Care Mapping (DCM) is een observatiemethode die helpt om deze persoonsgerichte zorg in de praktijk te realiseren. Door het individueel gedrag van personen met dementie op een gestructureerde manier in kaart te brengen wordt het gemakkelijker om dit gedrag, en de emoties die eraan ten grondslag liggen, beter te begrijpen. Daarnaast is DCM een aangewezen instrument om de geboden zorg objectief te analyseren en te verbeteren. Verderop lees je meer achtergrondinformatie over deze wetenschappelijk onderbouwde methode.

Wetenschappelijke methode om personen met dementie te observeren 
Dementia Care Mapping is:
– een wetenschappelijk onderbouwde observatiemethode om welbevinden en kwaliteit van zorg voor mensen met dementie in kaart te brengen;
– een proces, gericht op constante kwaliteitsverbetering van de persoonsgerichte zorg;
– beide, methode en proces, zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
DCM ontstond in 1991. Aanvankelijk werd het instrument toegepast en onderwezen in het Verenigd Koninkrijk. Ondertussen wordt de methode gebruikt in diverse landen, over de hele wereld: van Nederland, Denemarken en Duitsland tot Singapore en Japan. Sinds 2009 is er ook in België een erkend DCM-opleidingscentrum.DCM wordt gebruikt in diverse voorzieningen waar personen met dementie worden verzorgd en begeleid. Bijvoorbeeld in ziekenhuizen, woon- en zorgvoorzieningen, dagcentra… Daarnaast werd een gelijkaardig instrument ontwikkeld voor observaties in thuiszorgsituaties. In Engeland hanteren inspectiediensten bovendien een afgeleid DCM-instrument (SOFI) om vanuit de dagelijkse praktijk een beeld te vormen van de kwaliteit van zorg.
DCM wordt sinds zijn ontstaan op regelmatige tijdstippen geëvalueerd en bijgestuurd waar nodig. Dankzij een goed uitgebouwde internationale ervaring van twintig jaar heeft men een stevig en uniek instrument kunnen ontwikkelen om het welbevinden van personen met dementie objectief in kaart te brengen.

Persoonsgerichte zorg in dementie
Een persoon met DEMENTIE wordt een PERSOON met dementie. Vanuit dit perspectief past Persoonsgerichte zorg perfect in de actuele beleidsvisie van de overheid die wordt gebundeld in de slagzin ‘vergeet dementie, onthou mens’. Persoonsgerichte zorg kan omschreven worden als een basishouding waarbij een kwaliteitsvolle relatie met mensen met dementie centraal staat. Respect en waardering voor de uniciteit van elke mens zijn hierbij de belangrijkste pijlers. Zorgen voor wordt meer dan tegemoetkomen aan de fysieke noden van mensen met dementie. Er is ook aandacht voor de emotionele en psychologische behoeften in alle stadia van het ziekteproces. Goede zorg veronderstelt inzicht en begrip in het gedrag van mensen. Zelfs wanneer dat gedrag moeilijker te vatten wordt. Kitwood ontwikkelde een ‘Verrijkt model’ waarbij zorg en zorgplanning een louter medisch perspectief ruim overstijgt en de mens niet langer herleid wordt tot zijn ziektebeeld.

Dementia Care Mapping gebruikt de persoonsgerichte zorgvisie van Tom Kitwood als basis om het gedrag en het welbevinden van personen met dementie in kaart te brengen.

In die visie staat het behoud van het ‘persoonzijn’ van mensen met dementie centraal. Kitwood definieert persoonzijn als: “Een aanzien of status die aan een persoon wordt toegekend door anderen in een context van relatie en sociaal zijn. Het houdt erkenning in, respect en vertrouwen.” Via een wetenschappelijk onderbouwde observatiemethode leer je op een objectieve manier kijken naar de personen met dementie waar je zorg voor draagt.

Observeren van personen met dementie
Een observator (mapper) observeert vijf tot zeven personen met dementie en dit gedurende een periode van 4 tot 6 uur. Deze waarnemingen gebeuren in gemeenschappelijke ruimtes. Dit betekent dat een mapper een persoon nooit volgt naar toilet, bad- of slaapkamers. Naast de observaties van zorgvragers, worden ook betekenisvolle interacties van zorgverleners genoteerd en gecodeerd.

• Observaties van personen met dementie
  Elke 5 minuten worden er, voor ieder persoon, twee codes genoteerd. Enerzijds een gedragscode, bijvoorbeeld een persoon die eet of drinkt krijgt code F (Food) en een persoon die in gesprek is, krijgt een code A (Articulation). Anderzijds wordt er een code voor stemming en betrokkenheid toegewezen aan het gedrag. Deze code drukt uit of een persoon al dan niet betrokken is bij een activiteit en/of hij/zij tekens vertoont van welbevinden of onbehagen.
  DCM-8 beschikt over 23 verschillende ‘gedragscategorieën’. De gemoedstoestand en de betrokkenheid waarmee een bepaald gedrag samengaat, wordt weergegeven aan de hand van duidelijk omschreven ‘waardebeoordelingen voor stemming en betrokkenheid’. Deze waarden variëren tussen -5 en +5.
• Observaties van betekenisvolle gedragingen van medewerkers
  Tom Kitwood onderscheidt 17 verschillende persoonsversterkende (Pv) en persoonsondermijnende (Po) acties van zorgverleners. Deze worden genoteerd wanneer ze zich voordoen en worden gecodeerd volgens type en gradatie. Een veelvoorkomende persoonsondermijnende actie is bijvoorbeeld het praten over de hoofden heen van mensen met dementie (negeren). Een versterkende actie wordt bijvoorbeeld genoteerd wanneer een zorgverlener op een respectvolle en rustige manier een bewoner informeert over een geplande activiteit en hem/haar ondersteunt om een keuze te maken over al dan niet deelnemen aan deze activiteit (samenwerken).

DCM reikt medewerkers inzichten aan om het zorgproces en de relatie tussen mensen te optimaliseren. Daarmee wil DCM medewerkers een hart onder de riem steken. Gedragingen van zorgverleners worden nooit genoteerd met de bedoeling om het functioneren van een individu te beoordelen. Deze aantekeningen zijn bovendien anoniem en brengen enkel de sterktes en mogelijke leerpunten van een team van zorgverleners in kaart.

Mapping in uw voorziening via het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen 

Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen beschikt over een Evaluator en kan in jouw voorziening een mapping organiseren als je niet in de mogelijkheid bent om een eigen medewerker op te leiden tot ‘mapper’ en toch een beeld wilt van het welbevinden van jouw bewoners met dementie en de kwaliteit van zorg. De mapping verloopt zoals beschreven onder ‘observeren van personen met dementie’.

Het basispakket voor een mapping in uw voorziening bestaat uit:
– Voorafgaande informatie aan alle betrokkenen.

– Mapping (observatie) van zes bewoners gedurende zes uur

– Verwerking van de gegevens tot een schriftelijk rapport

– Feedback van de resultaten
Dit basispakket kan aangevuld worden met:
– een voortraject:

• opleiding dementie
• opleiding persoonsgerichte zorg

– een begeleidingstraject:

• opmaken van een verbetertraject in samenwerking met de voorziening
• bijkomende opleiding
• intervisie tijdens het verbetertraject en/of evaluatie (op basis van DCM) na een afgesproken periode

Je kan ons, vrijblijvend, contacteren voor een prijsofferte.

Contact opnemen over DCM kan via mail.

Dementie. Het blikveld verruimd

ISBN: 9789044129533 Aantal Pagina’s: 120 Status: Verschenen – bestelbaar – leverbaar Prijs: € 15,00 Uitgever : Garant Uitgevers nv
Print-versie Bestel Nu
Over het boek: Persoonsgerichte zorg gaat ervan uit dat mensen met dementie, ondanks hun voortschrijdende cognitieve beperkingen, als volwaardige personen deel blijven uitmaken van de samenleving. Dit boek is een eerste kennismaking met de persoonsgerichte zorgvisie van Tom Kitwood en de daaraan verbonden observatiemethode Dementia Care Mapping (DCM). Dementia Care Mapping brengt individueel gedrag en emoties van personen met dementie op een gestructureerde manier in kaart. Deze observatie geeft een beeld van het welbevinden van mensen. DCM is tevens een aangewezen instrument om de geboden relationele zorg objectief te analyseren en te verbeteren. Theorie en praktijkvoorbeelden wisselen elkaar in dit boek af. Er worden tips aangereikt om op een respectvolle manier om te gaan met mensen waarvan nog te vaak wordt gedacht dat ze niet meer openstaan voor diepgaande interacties. Persoonsgerichte zorg en Dementia Care Mapping bieden nieuwe perspectieven om het welbevinden van mensen met dementie doorheen het hele ziekteproces te optimaliseren.Uit de inhoud: Inhoudsopgave VoorwoordRecensie – Tijdschrift Psychiatrie en Verpleging , jrg. 89, 2, p.80-81