Hersengezonde leefstijl wint verder aan belang bij het voorkomen van dementie
Bijna de helft van de dementiegevallen wereldwijd zou theoretisch kunnen worden voorkomen of uitgesteld door 14 modificeerbare risicofactoren tijdens iemands leven te elimineren, volgens een rapport van de Lancet Commissie over dementiepreventie, interventie en zorg.
Het rapport voegt twee nieuwe modificeerbare risicofactoren voor dementie toe – hoog cholesterol en gezichtsverlies – aan de 12 risicofactoren die in het rapport van de Lancet Commissie uit 2020 werden geïdentificeerd, die werden gelinkt aan ongeveer 40% van alle dementiegevallen.
Het oorspronkelijke Lancet Commissie-rapport, gepubliceerd in 2017, identificeerde negen modificeerbare risicofactoren die naar schatting verantwoordelijk waren voor een derde van de dementiegevallen.
“Ons nieuwe rapport onthult dat er veel meer kan en moet worden gedaan om het risico op dementie te verminderen. Het is nooit te vroeg of te laat om actie te ondernemen, met mogelijkheden om in elke levensfase impact te maken,” zei hoofdauteur Gill Livingston, MD, van University College London, VK, in een verklaring.
Het 57 pagina’s tellende rapport werd online gepubliceerd op 31 juli 2024 in The Lancet Neurology, samenvallend met de presentatie ervan op de Alzheimer’s Association International Conference 2024 in Philadelphia (USA).
‘Overtuigend’ nieuw bewijs
De 12 risicofactoren genoemd in het rapport van 2020 zijn: lager opleidingsniveau, gehoorverlies, hypertensie, roken, obesitas, depressie, fysieke inactiviteit, diabetes, overmatig alcoholgebruik, traumatisch hersenletsel (THL), luchtvervuiling en sociale isolatie.
Volgens de auteurs van het huidige rapport is er “nieuw overtuigend bewijs” dat onbehandeld gezichtsverlies en verhoogd low-density lipoprotein (LDL) cholesterol ook risicofactoren zijn voor dementie.
Deze twee toegevoegde risicofactoren worden geassocieerd met 9% van alle dementiesituaties – met naar schatting 7% van de gevallen als gevolg van hoog LDL-cholesterol vanaf ongeveer 40 jaar, en 2% van de gevallen als gevolg van onbehandeld gezichtsverlies op latere leeftijd, aldus de auteurs.
Van alle 14 risicofactoren zijn degene die verbonden zijn aan het grootste aandeel dementie in de wereldbevolking gehoorverlies en hoog LDL-cholesterol (elk 7%), samen met minder onderwijs in de vroege levensjaren en sociale isolatie op latere leeftijd (elk 5%), schat het rapport.
Het nieuwe rapport schetst ook 13 aanbevelingen gericht op individuen en overheden om te helpen beschermen tegen dementie. Deze omvatten het voorkomen en behandelen van gehoorverlies, gezichtsverlies en depressie; cognitief actief zijn gedurende het leven; hoofdbescherming gebruiken bij contactsporten; het verminderen van vasculaire risicofactoren (hoog cholesterol, diabetes, obesitas, hypertensie); het verbeteren van de luchtkwaliteit; en het bieden van ondersteunende gemeenschapsomgevingen om sociaal contact te vergroten.
Hoewel dit onderzoek specifieke factoren niet direct koppelt aan dementie, ondersteunt het wel het bewijs dat een gezonde levensstijl – waaronder onderwijs, sociale activiteiten, lichaamsbeweging, cognitieve betrokkenheid, en het vermijden van hoofdletsels en schadelijke factoren voor hartgezondheid – de veerkracht van de hersenen kan verbeteren en dementie kan voorkomen. Het beschermen van de hersengezondheid naarmate we ouder worden vereist een alomvattende aanpak die discussies over voeding, beweging, hartgezondheid, gehoor en gezichtsvermogen omvat. Wat betreft gezichtsverlies: het gaat niet alleen om helder zien; het gaat om helder denken. Onbehandeld gezichtsverlies kan leiden tot sociale isolatie, verminderde fysieke activiteit en cognitieve achteruitgang.
Dementie is niet onvermijdelijk
Het potentieel om bijna de helft van de dementiegevallen te voorkomen of uit te stellen door deze risicofactoren aan te pakken is niets minder dan revolutionair. Het verschuift ons perspectief van dementie zien als een onvermijdelijk onderdeel van het ouder worden naar het zien als een aandoening die we actief kunnen werken om te voorkomen. Tegelijk valt de nadruk op op gezondheidsgelijkheid. Risicofactoren voor dementie treffen onevenredig sociaaleconomisch achtergestelde groepen en lage- en middeninkomenslanden. Het aanpakken van deze ongelijkheden is niet alleen een kwestie van eerlijkheid in de aanpak van dementie, gelijkheid in preventie is net zo belangrijk als gelijkheid in behandeling.
Het implementeren van de aanbevolen preventieve maatregelen vereist een gecoördineerde inspanning van individuen, gezondheidszorgsystemen en beleidsmakers. De potentiële voordelen, zowel in termen van levenskwaliteit als economische besparingen, maken deze inspanning niet alleen de moeite waard, maar noodzakelijk. Het voorkomen van dementie is niet alleen een medische noodzaak – het is een economische en humanitaire.
Twee voor de prijs van één
Deze bevindingen versterken de relevantie van initiatieven zoals de campagne “2 voor de prijs van 1” van de Expertisecentra Dementie, ondersteund door de Vlaamse overheid en partners. De boodschap “wat goed is voor je hart, is goed voor je hersenen” wint hiermee aan kracht.
Kijk naar het VRT Journaal van 2 februari.