Recensie
Ons hart, gebruiksaanwijzing en onderhoudsboekje
Pedro Brugada
Uitgeverij Lannoo, 2017, 287 blz.
ISBN: 9789401446396
De Spaanse cardioloog Pedro Brugada werkt al zo’n 30 jaar in Vlaanderen en doet zowel klinisch werk in Brussel en Aalst als onderzoekswerk aan de VUB. Hij kreeg enige bekendheid via het eerste seizoen van Topdokters. Zijn specialisatie ligt bij hartritmestoornissen. Eén specifieke vorm daarvan werd zelfs vernoemd naar hem en zijn broers (eveneens cardioloog): het syndroom van Brugada. Nu hij 65 geworden is heeft hij de tijd gevonden om, samen met wetenschapsjournalist Marc Geenen, zijn fascinatie voor en kennis over het hart in een boek voor het brede publiek te verwerken. Dus geen werk voor specialisten, maar voor burgers zoals u en ik, wiens hart zo’n 100.000 keer per dag slaat en zo’n 7000 liter bloed rondpompt zonder dat we er bij moeten nadenken. Brugada noemt zijn boek een gebruiksaanwijzing en onderhoudsboekje. Net zoals je dat bij een auto krijgt.
Het boek valt uiteen in vier delen, die voorafgegaan worden door een korte levensschets van het bijzondere leven van Pedro Brugada met veel sport en muziek naast een wel erg bijzonder studietraject en veel toeval bij het maken van loopbaan- en levenskeuzes.
Het eerste deel van het boek gaat over de bouw en werking van het hart. Op een soepele manier komen alle al lang vergeten begrippen uit de biologielessen op school terug langs: kamers, aders en (krans)slagaders, de aorta, blauw en rood bloed, grote en kleine bloedsomloop, …
Het tweede deel gaat over storingen en defecten van het hart. Het is een lang hoofdstuk (100 pagina’s) en je wordt er niet vrolijk van: het is duidelijk dat er veel kan mis gaan met dat essentieel orgaan. Dat begint met de veel voorkomende maar slecht zichtbare hoge bloeddruk of hypertensie. Het is op zich geen ziekte, maar wel een belangrijke risicofactor voor andere ziektes en aandoeningen (ook voor dementie). Daarna volgen de andere bekende en minder bekende hartaandoeningen zoals aderverkalking, te hoge cholesterol, hartkramp en -infarct, hartslagaderbreuk en natuurlijk Brugada’s specialisme hartritmestoornissen. Er kan veel fout gaan met ons hart, zoveel is wel duidelijk na lezing van dit deel. Gelukkig staan bij elk probleem ook risicofactoren en oplossingen beschreven.
Het volgende deel is korter en wat technischer van aard, en behandelt de verschillende onderzoeken van hart en bloedvaten. Daartoe behoren bloeddrukmeting, bloedonderzoek, een hartfilmpje maken, medische beeldvorming met een echo, CT-scan of MRI. Nuttige achtergrondinformatie voor wie één of meerdere van deze onderzoeken moet ondergaan.
Het vierde en laatste deel is gericht op preventie en ook relevant voor wie zich met dementie bezighoudt. Cardiologen kunnen veel herstellen, maar wij kunnen ook veel doen om te vermijden dat ons hart schade oploopt. En dat zijn de dingen die we wellicht wel weten, maar niet altijd opvolgen: lichaamsbeweging (minder zitten), niet roken, matig met alcohol en minder vet en zoet eten. Daarnaast geeft Brugada ook info over EHBO bij hartklachten: wat kunnen we doen als plots een collega of iemand bij de bakker een hartaanval of beroerte krijgt? In interviews betoonde de auteur zich voorstander voor meer EHBO-opleidingen, bijvoorbeeld als onderdeel van het halen van een rijbewijs of in het secundaire onderwijs. Daar is nog een wereld te winnen. Dit deel sluit af met een pleidooi voor meer aandacht voor preventie en leefstijl. En waarom niet met een zesjaarlijks preventief medisch onderzoek, volgens de auteur zelfs als voorwaarde om medicijnen en medische behandelingen nog terugbetaald te krijgen. Dat gaat ons wat ver, maar het pleidooi voor meer preventie onderschrijven we.
Het is spijtig dat het toeval er niet voor zorgde dat Pedro Brugada neuroloog werd en dit boek over onze hersenen ging. Want het zou goed zijn als er een vergelijkbaar toegankelijk boek bestond over onze hersenen. Inderdaad, een gebruiksaanwijzing en onderhoudsboekje. In afwachting daarvan is het nuttig om alvast dit boek te lezen. De werking van hart en hersenen is misschien heel anders, maar op vlak van onderhoud is er veel gelijkenis: wat goed is voor het hart, is ook goed voor de geest!
Jan Steyaert, PhD
wetenschappelijk medewerker
Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw
jan.steyaert@dementie.be