Recensie
Nachtrust bij dementie, stappenplan voor een niet-medicamenteuze aanpak
Nele Spruytte, Marieke Van Vracem, Renilt Vranken & Chantal Van Audenhove
Uitgeverij politeia, 2018, 80 blz.
ISBN: 978 2 509 03119 8
Bij toenemende zorgbehoefte willen mensen toch zo lang mogelijk thuis blijven wonen en verhuis naar residentiële zorg uitstellen. Dat is niet alleen een financiële overweging, maar gaat ook over kwaliteit van leven. Zeker bij dementie waar een nieuwe omgeving onrust kan veroorzaken, waar thuis de herkenbare situatie is met vertrouwde routines en een vertrouwde inrichting. Uit onderzoek weten we dat er bij dementie drie factoren de verhuis naar een woonzorgcentrum beïnvloeden: de aanwezigheid van mantelzorgers vormt een vertragende factor terwijl incontinentie en een verstoord slaap-waakpatroon de verhuis versnellen. Over hoe omgaan met een verstoord slaap-waakpatroon en hoe op een niet-medicamenteuze manier de nachtrust bevorderen, schreven vier onderzoekers van LUCAS (KU Leuven) een boek, met daarin een stappenplan. Geïnspireerd door bestaand wetenschappelijk onderzoek, maar ook door nachtelijke observatiestages in woonzorgcentra en focusgroepen met mantelzorgers van thuiswonende personen met dementie.
In een eerste hoofdstuk wordt informatie gegeven over slapen, wat we tenslotte bijna één derde van ons leven doen! Hier leren we over diepe slaap en actieve slaap, en onze slaaparchitectuur. Maar ook dat naarmate we ouder worden en te maken krijgen met verminderde gezondheid, de kwaliteit van onze slaap vermindert. Slaap geeft niet alleen ons lichaam rust, maar draagt ook bij aan de kwaliteit van ons geheugen. Onderzoek toont een verband aan tussen slaapproblemen en het risico op het krijgen van de ziekte van Alzheimer. Oorzaak en gevolg lopen door elkaar. Bij naar schatting één op drie personen met dementie is er sprake van nachtelijke onrust, bvb. opvallend vroeg gaan slapen, ’s nachts rondlopen. Dat heeft natuurlijk ook gevolgen voor de inwonende mantelzorgers.
In een volgend hoofdstuk geven de onderzoekers informatie over de oorzaken van nachtelijke onrust bij dementie. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen factoren als rechtstreeks gevolg van de dementie (bvb. desoriëntatie in tijd), factoren uit de sociale omgeving (bvb. afwijken van standaard avondritueel) en factoren uit de ruimtelijke omgeving (bvb. door het licht in de omgeving).
Hoofdstuk drie geeft tips aan zorgverleners over hoe om te gaan met nachtelijke onrust, over hoe kansen maximaliseren voor een gezonde nachtrust. En dan met name zonder gebruik te maken van medicijnen en slaapmiddelen. Het stappenplan om op maat van concrete situaties de nachtelijke onrust aan te pakken bestaat uit beschrijven, onderzoeken, implementeren en evalueren. Die aanpak baseerden de onderzoekers op het werk van Helen Kales van de universiteit van Michigan. Met concrete voorbeelden wordt het stappenplan toegelicht. Belangrijke aandachtspunten zijn het mogelijk wegnemen van lichamelijke oorzaken, bvb. pijn door een infectie.
In de sociale sfeer gaat het vooral om geluid. Ooit ’s nachts al eens met de kar met verzorgingsmateriaal door de lege gang van het woonzorgcentrum gereden? Een druppeltje olie is soms voldoende om dat lawaai fors te verminderen. Of personeel bewust maken van het geluid van een dichtvallende deur. In de ruimtelijke omgeving gaat het soms om niet meer dan de verwarming iets hoger zetten. Als de kamer de hele dag ongebruikt bleef, kan een bed kil aanvoelen en de nachtrust bemoeilijken. Bedenk ook dat wat overdag gebeurt (bvb. heftige activiteit, nog tot laat bezoek), invloed heeft op de nacht. Daarna volgt een niet onbelangrijk hoofdstuk: hoe zorg je als zorgverlener voor je eigen nachtrust? Hun onderzoek wees immers uit dat mantelzorgers ook hun slaapkwaliteit zien verminderen maar zelden hulp zoeken om die te verbeteren. Veel van de informatie is ook digitaal beschikbaar op deze website.
Je kan het boek aankopen via de website van Uitgeverij Politeia.