Recensie
Rimpelingen in het hoofd van ouderen
Mathieu Vandenbulcke
Uitgeverij Lannoo Campus, 2022, 263 blz.
ISBN: 978-94-014-8740-5
Ouderenpsychiater Mathieu Vandenbulcke (UZ Leuven) is een goede bekende in onze sector, onder meer door de vele lezingen die hij geeft en zijn deelname aan seizoen 4 van ‘Topdokters’. We publiceerden eerder al een interview met hem. Net voor kerst kwam zijn nieuwe boek uit over ouder worden en onze geestelijke gezondheid. Het boek valt uiteen in vier delen, waarin stilgestaan wordt bij hoe hogere leeftijd een invloed kan hebben op hoe we waarnemen, hoe we denken, hoe we ons voelen en wat we doen (of niet doen). Overigens gaat het in dit boek over ouderdom en hogere leeftijd zonder dat daar een getal op geplakt wordt. Het is dus geen 65+ of 75+ boek.
Op heldere en toegankelijke wijze neemt de auteur ons zo mee doorheen zijn vakgebied. Soms komt daar natuurlijk wat vakjargon bij kijken, maar dat wordt goedgemaakt door kleurrijke beeldspraak, zoals wat een delier met ons bewustzijn doet vergelijken met wat de dimmer met het licht in de woonkamer doet. Niet alleen aandoeningen passeren de revue, ook de vele patiënten die de auteur de afgelopen decennia op raadpleging kreeg doen dat. Die komen natuurlijk niet persoonlijk in beeld, maar vormden mede de basis voor de verschillende fictieve casussen die de aangereikte informatie concretiseren en ‘verpersoonlijken’. Zo is er in het eerste hoofdstuk Marcella die door een oogziekte haar zicht verliest, maar dan plots hallucinaties krijgt en terug dingen ziet. Haar grotendeels blinde ogen worden ‘een privétheater’. Of wat verderop in het boek Jozef die een delier krijgt door een zware infectie en het ziekenhuis heel anders beleeft dan de realiteit. Of Theo, boerenzoon en hopeloos verliefd op Kristien maar hij krijgt later te maken met grootheidswaan. Het mooie is dat veel van deze casussen niet alleen over ‘de patiënt’ gaan, maar ook de partners/mantelzorgers en hun reacties op wat er gebeurt in beeld komen.
Het gaat in dit boek dikwijls over de bekende aandoeningen die sterk samenhangen met hogere leeftijd, zoals dementie, depressie en delier. Maar er komt ook een hele trits andere mogelijke effecten van ouderdom voorbij die minder bekend zijn, zoals het fregolisyndroom of erotomanie of schizofrenie op latere leeftijd. Het boek doet zo soms een beetje denken aan de krantenwinkel, waar je op de pakjes sigaretten een bijna encyclopedisch overzicht krijgt van allerlei medische kwalen die het gevolg kunnen zijn van roken. Zo wordt hier ook, via tekst, een reeks gevolgen van hoge leeftijd getoond. Of eerder, van mogelijke gevolgen, want in één van de kranteninterviews naar aanleiding van dit boek zegt Mathieu Vandenbulcke dat ongeveer één op de tien ouderen psychische klachten hebben. Dat is nuttige informatie want stoppen met ouder worden is net iets lastiger dan stoppen met roken.
Neem een willekeurige reisgids ter hand en je leest alleen maar de positieve verhalen. Je krijgt een waslijst van wat je allemaal moet gaan zien en waar je moet gaan eten. Reisgidsen zijn gedrukte verleiding. Dit boek is dat toch iets minder. Het leest meer als een “pas op, want …” handleiding. De auteur schrijft het zelf op p.249: “In dit boek beschreef ik wat er kan mislopen in het hoofd van ouderen.”
Ogenschijnlijk weinig opbeurend, maar toch blijft het nuttige lectuur, ook omdat er diverse tips in vervlochten zitten om op te passen en de gevolgen te vermijden of uit te stellen. Wie denkt nog een paar keer of vele keren te verjaren, kan dit maar beter lezen. Een gewaarschuwd …
Jan Steyaert, PhD
wetenschappelijk medewerker
Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw
jan.steyaert@dementie.be