Recensie
De schat van je leven
Herlinde Dely
EPO, 2015, 3 delen + website
ISBN: 978 94 6267050 1
Vorig jaar trof ik bij een bezoek mijn vader (90 jaar toen, vasculaire dementie, verblijvend in een woonzorgcentrum) eens uitermate enthousiast en blij aan. Die middag hadden ze een zanger/accordeonist op bezoek gehad die allerlei oude liedjes zong met de bewoners. Als rasechte sinjoor en havenarbeider had mijn vader stevig meegedaan. En zelfs ’s avonds zong hij een paar van die liedjes voor me. Niet juist in de toon, maar met zichtbaar veel plezier!
Het is maar één kleine anekdote, een voorbeeld hoe bij personen met dementie het geheugen weliswaar ‘oprolt’, maar oude herinneringen de vrijgekomen plaats innemen. Met het verlies aan kortetermijngeheugen komen herinneringen uit de periode van iemands jeugd of jongvolwassenheid weer meer op de voorgrond. Het is daarom nuttig in de ouderenzorg bewust om te gaan met oude herinneringen en er activiteiten rond te organiseren. Reminiscentietherapie dus. Met steun van onder meer het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen schreef Herlinde Dely van het kennispunt mantelzorg van Howest er een boek over. Of eigenlijk drie boeken, prachtig vormgegeven en in een mooie box gebundeld.
Het eerste boek geeft informatie over de rol van oude herinneringen bij dementie. Het geeft mooie informatie over het gebruiken van het verleden als toegangspoort tot de persoon met dementie en behandelt vragen als hoe omgaan met “de waarheid” van de persoon met dementie, ook als je weet dat die feitelijk incorrect is. Verschillende manieren om te werken met reminiscentie komen aan bod. Voorbeelden zijn de inrichting van een woonzorgcentrum aanpassen, oude muziek spelen of een levensboek maken. Dit deel is voorzien van kleine kaderteksten die verhalen uit de praktijk brengen.
Het tweede boek brengt thematisch herinneringen van zo’n 60 tot 80 jaar geleden in beeld. En dan gaat het over thema’s als kindertijd (bikkelen!), gezinsleven, het huishouden en de keuken, beroep en vrije tijd. Telkens wordt er wat informatie gegeven en vooral suggesties over hoe rond dit thema met oude herinneringen gewerkt kan worden. Het rijke fotomateriaal is ronduit prachtig en roept ook bij mij rijke herinneringen op aan bv. mijn grootmoeder met de mattenklopper, de haast pre-historische Nilfisk-stofzuiger die mijn moeder toen gebruikte, de briefjes van 20 of 50 Belgische frank, de viewmaster.
Er is ook aandacht voor belangrijke gebeurtenissen zoals EXPO 58 (de wereldtentoonstelling in Brussel) en hoe Boudewijn koning werd. Wat ik hierbij helaas mis is aandacht voor de Tweede Wereldoorlog. Geen prettige periode maar wel één die in het geheugen van de huidige tachtigers diepe sporen heeft getrokken.
Het derde boek is een levensboek om samen met oudere personen, met of zonder dementie, in te vullen en er oude fotomateriaal bij te verzamelen.
Bij de boeken hoort ook een website: www.deschatvanjeleven.be. Via een code (telkens in de colofon van elk deel en p. 10 van deel 1) krijg je toegang. De website volgt dezelfde structuur als de drie boeken: uitleg over oude herinneringen, foto’s bij thema’s en het levensboek. Alle fotomateriaal en het levensboek is er ook digitaal beschikbaar. Op die manier kan je zelf aan de slag met het materiaal. Bijvoorbeeld door het aan te vullen met materiaal dat aansluit bij de levensgeschiedenis van een bepaalde bewoner (het MAS zou bv. geweldig materiaal over de Antwerpse haven kunnen beschikbaar stellen) of via de heemkundige kring regio-specifieker is.
De lancering van het boek in het Huis van Alijn vond plaats op 18 november. Maar wie het gemist heeft krijgt een tweede kans. Op 4 februari 2016 organiseert Howest in Brugge een symposium rondom het boek en reminiscentie voor personen met dementie.
Het laat zich nu al voorspellen dat binnen een jaar of tien dit boek en het bijhorende materiaal aan een grondige update toe is. Waar nu teruggegrepen wordt naar herinneringen uit de jaren ’40 en ’50 van de vorige eeuw, ongeveer de jeugdjaren van de huidige bewoners van woonzorgcentra, zal dat wat moeten opschuiven naar materiaal uit de jaren ’60. Ik doe alvast enkele suggesties: de melkbrigade, koetjesrepen, Suske en Wiske, de Beatles en mei 1968, … En aangezien de televisie belangrijker werd, misschien op de website of in bijlage op een DVD ook volledige afleveringen van Kapitein Zeppos, Fabeltjeskrant en dergelijke?
Jan Steyaert, PhD
wetenschappelijk medewerker
Expertisecentrum Dementie Vlaanderen vzw
jan.steyaert@dementie.be