In gesprek met onderzoeker … Kay Deckers
De uit Nederlands Limburg afkomstige jonge onderzoeker Kay Deckers promoveerde afgelopen mei aan de Universiteit van Maastricht op onderzoek naar beïnvloedbare leefstijlfactoren die het risico op dementie verhogen dan wel verlagen. Er wordt steeds meer gepubliceerd over de mogelijkheid tot preventie van dementie, maar zelden zo dicht bij huis. Voldoende reden om zijn werk in beeld te brengen.
Risico op dementie is beïnvloedbaar
Lange tijd heeft iedereen gedacht dat of je dementie kreeg of niet, vooral met hoge leeftijd samenhing en voor de rest zuiver toeval was: je trok een slecht lotje of niet. Dat blijkt maar deels waar te zijn, steeds meer groeit het inzicht dat de leefstijl op middelbare leeftijd een belangrijke invloed heeft op het krijgen van een slecht of goed lotje.
De startbasis van het onderzoek van Kay Deckers was een literatuurstudie naar wat al beschikbaar is aan informatie over die beïnvloedbare factoren. Er wordt immers veel gepubliceerd, maar niet alles is even goed uitgezocht. Honderden recente artikels uit de wetenschappelijke wereld werden doorgeploegd en beoordeeld op kwaliteit en methodologische grondigheid van het onderzoek. En acht internationale experten werden bevraagd op hun inzichten. Dat leidde tot de conclusie dat er nu betrouwbare informatie en consensus is over een aantal leefstijlkenmerken op middelbare leeftijd die het risico op dementie gevoelig kunnen doen dalen. Dat is een goede basis om een stap verder te zetten.
Libra-score
Die stap verder bestond uit het bouwen van een instrument (de LIBRA-score) waarmee iedereen kan berekenen hoeveel een gezondere leefstijl zijn risico op dementie kan verkleinen. Dat is een net wat andere invalshoek dan eerdere instrumenten die iedereen de mogelijkheid gaven uit te rekenen hoe groot hun risico op dementie is. De LIBRA-score richt zich meer op het verlagen van dat risico en dus op beïnvloedbare factoren. Dat instrument werd ontwikkeld in het kader van het Europese In-MINDD project.
Via statistische bewerkingen van het beschikbare onderzoeksmateriaal werden bepaalde ‘gewichten’ toegekend aan verschillende leefstijlkenmerken. Zo weegt roken 1.5 mee, overgewicht 1.6, gebrek aan lichaamsbeweging 1.1. Er zijn ook beschermende leefstijlkenmerken die meegenomen worden, zoals matig alcoholgebruik dat een gewicht van -1 krijgt, gezonde voeding voor -1.7 en stevig cognitief bezig zijn dat zelfs een gewicht van -3.2 krijgt. Het volledige overzicht van factoren en ‘gewichten’ en de methodische onderbouwing van het rekenmodel is te vinden in het proefschrift van Kay Deckers.
Niet op hogere leeftijd
Het is de leefstijl op middelbare leeftijd die ons risico op dementie op hogere leeftijd bepaald. Kay Deckers onderzocht of ook op hogere leeftijd diezelfde leefstijlfactoren een rol spelen. Daarvoor analyseerde hij data uit de Cambridge City 75+ cohortstudie. Daaruit bleek dat op hogere leeftijd er helaas geen relatie meer is tussen de eerder genoemde risicofactoren en het wel of niet krijgen van dementie. Blijkbaar zijn dan de kaarten al geschud, de veranderingen in de hersenen al aan- of afwezig. Opnieuw wordt daarmee aangetoond dat dementie een heel langzame aandoening is die al decennia in onze hersenen schade aanricht voor we er de eerste consequenties van opmerken. De implicaties zijn dat secundaire preventie (de aandoening vertragen of de gevolgen verminderen) een heel andere aanpak vraagt dan primaire preventie (vermijden dat de aandoening ontstaat).
Van inzicht naar actie
Weten dat we met een gezonde leefstijl op middelbare leeftijd het risico op dementie op hogere leeftijd met wel 30% kunnen verlagen is één ding, maar daadwerkelijk die leefstijl aanpassen zodat we gezond gaan leven is een heel ander verhaal. Kay Deckers en zijn collega’s stopten echter niet bij het inzicht op risicofactoren, maar werkten ook een actie uit om in Nederlands Limburg provinciebreed en in enkele gemeenten gericht een preventiecampagne op te zetten. Doelgroep zijn alle inwoners van 40 jaar en ouder. Het initiatief kreeg de naam Mijnbreincoach en loopt van 2016 tot 2019. Men mikt op hogere bewustwording van de relatie tussen leefstijl en hersengezondheid en wil mensen activeren om bewust bezig te zijn met het ontwikkelen van een gezonde leefstijl. Er wordt onder meer een app ontwikkeld die gebruikers toelaat hun LIBRA-score te berekenen en tips te krijgen voor gezondere leefstijl. Meer info is te vinden via www.hersengezondheid.nl. Wij houden vanuit Vlaanderen alvast deze campagne nauwlettend in de gaten en beramen ons op een Vlaamse variant. Wordt vervolgd.
Referenties
Kay Deckers heeft al enkele artikels op zijn naam staan. Een aantal daarvan zijn gebundeld in zijn proefschrift. Wie interesse heeft in één van deze artikels of het proefschrift, kan die gratis digitaal opvragen via doc@dementie.be.
• Deckers, K. (2017). The role of lifestyle factors in primary prevention of dementia (PhD). Maastricht NeuroPsych publishers.
• Deckers, K., Camerino, I., van Boxtel, M., Verhey, F., Irving, K., Brayne, C., . . . Köhler, S. (2017). Dementia risk in renal dysfunction: A systematic review and meta-analysis of prospective studies. Neurology, 88(2), 198-208.
• Deckers, K., Köhler, S., van Boxtel, M., Verhey, F., Brayne, C., & Fleming, J. (2017). Lack of associations between modifiable risk factors and dementia in the very old: findings from the Cambridge City over-75s cohort study. Aging & Mental Health, 1-7.
• Deckers, K., Schievink, S. H. J., Rodriquez, M. M. F., van Oostenbrugge, R. J., van Boxtel, M. P. J., Verhey, F. R. J., & Köhler, S. (2017). Coronary heart disease and risk for cognitive impairment or dementia: Systematic review and meta-analysis. PLOS ONE, 12(9), e0184244.
• Deckers, K., van Boxtel, M. P. J., Schiepers, O. J. G., de Vugt, M., Muñoz Sánchez, J. L., Anstey, K. J., . . . Köhler, S. (2015). Target risk factors for dementia prevention: a systematic review and Delphi consensus study on the evidence from observational studies. International Journal of Geriatric Psychiatry, 30(3), 234-246.
• Deckers, K., van Boxtel, M. P. J., Verhey, F. R. J., & Köhler, S. (2016). Obesity and cognitive decline in adults: Effect of methodological choices and confounding by age in a longitudinal study. The journal of nutrition, health & aging, 1-8.
• Schiepers, O. J. G., Köhler, S., Deckers, K., Irving, K., O’Donnell, C. A., van den Akker, M., . . . van Boxtel, M. P. J. (2017). Lifestyle for Brain Health (LIBRA): a new model for dementia prevention. International Journal of Geriatric Psychiatry, advance access.
Opgetekend door Jan Steyaert, oktober 2017
jan.steyaert@dementie.be