Zweden: het Beloofde Land?
Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen sloot eind augustus aan bij een studiereis van DeBeCo-Aranth naar Zweden, samen met diverse directies van ouderenvoorzieningen, koepelorganisaties en studiediensten uit zowel thuis- als residentiële zorg. Ook enkele vertegenwoordigers van het kabinet van minister Vandeurzen waren present.
Zweden is een inspirerend land voor wie geïnteresseerd is in de toekomst van de ouderenzorg. Het percentage ouderen is het op één na hoogste in Europa en de levensverwachting behoort tot de hoogste in de wereld. Toch wordt de zorg bijna volledig door de staat betaald. De Zweden zijn trots op hun welzijns- en gezondheidsbeleid en dat hoor je bij elke voorziening die je bezoekt: of die nu uitgebaat wordt door de gemeente of een private aanbieder. Mensen met dementie en/of hun familie tekenen een soort inspraak-overeenkomst met de voorziening zodat zorg en ondersteuning op maat van de persoon wordt gerealiseerd. Persoonsgerichte zorg staat hoog op de agenda in het Zweedse zorglandschap: niet als slogan, wel als een doorleefde vorm van goede, dus gepersonaliseerde benadering.
Cijfers
• 18 procent van de Zweden is 65 jaar of ouder. In 2030 zal dat ruim 30 procent zijn.
• In 2010 bedroegen de kosten voor ouderenzorg ruim 10 miljard euro.
• Slechts 3 procent van die kosten werd opgebracht via premies van ouderen zelf.
• Zweden geeft vijf keer zoveel geld van het BBP uit aan ouderenzorg dan andere Europese landen.
• Het land heeft bovendien nog eens 4 miljard uitgegeven aan ziektepreventie onder (kwetsbare) ouderen.
Richtlijnen
Samen koken, samen eten: Zweedse ouderen worden gestimuleerd om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen, maar hiervoor verschaft de staat ook de nodige middelen. Zo is er in iedere gemeente een ‘sociaal restaurant’, maar er zijn ook inloophuizen waar ouderen gezamenlijk de maaltijd kunnen nuttigen of samen kunnen koken. Qua dementiezorg zetten de Zweden vooral in op langer thuis wonen in zo kwaliteitsvol mogelijke omstandigheden. Als dat niet meer lukt, zien we dagverzorging, kortverblijf en de eventuele verhuis naar een woonzorgcentrum in het aanbod. Globaal zijn er ongeveer evenveel mensen met dementie in Zweden als in ons land en ook ginds wordt, bij gebrek aan therapeutische middelen, een verdubbeling verwacht tegen 2060. Tegen het einde van dit jaar verschijnen nieuwe richtlijnen inzake dementiezorg die we met veel interesse in Vlaanderen zullen bekijken in het licht van het referentiekader voor een goede dementiezorg.
Opvallend is hun investering in opleiding van hulpverleners. Het model van referentiepersonen kennen ze (nog) niet, maar de Stichting Silviahemmet tracht in een erkenning te voorzien van kwalitatief hoogstaande opleiding. De naam Silviahemmet verwijst naar koningin Silvia van Zweden. Zij ging zich verdiepen in dementiezorg toen haar moeder door de aandoening werd getroffen. Vanuit haar persoonlijke betrokkenheid zette koningin Silvia zich in voor goede dementiezorg in Zweden en een daarbij passende opleiding. Zo is Silviahemmet ontstaan, pal naast het paleis in Drottningholm, ten westen van Stockholm. Vanaf 1996 wordt hier gewerkt aan verbetering van de zorg voor mensen met dementie. En nog steeds reikt koningin Silvia, tevens voorzitter van de raad van bestuur, ieder jaar de diploma’s uit aan de trotse ‘Silviazusters’. In het zorg- en opleidingsconcept Silviahemmet zijn theorie en praktijk nauw verbonden. Inhoudelijk is het concept gebaseerd op de palliatieve zorgfilosofie zoals die gangbaar was in de zorg voor mensen met kanker. Pionier was de arts en hoogleraar Barbro Beck-Friis. Silviahemmet begon als centrum voor dagbehandeling, met nadruk op kwaliteit van leven, het verlichten van lijden en het bieden van sociale steun aan de persoon met een zorgnood en zijn omgeving. Bijzonder aan Silviahemmet is de nauwe verwevenheid van opleiding en zorg. Men hanteert er het uitgangspunt dat de beste leerplek de werkplek is. Mensen die volgens het Silviahemmet-concept zijn opgeleid, werken allemaal vanuit eenzelfde basisoriëntatie, een ‘vloer van gedeelde waarden’ die iedereen vaste grond onder de voeten geeft. Uitgangspunt is dat we er in de zorg naar streven iedere dag de moeite waard te maken voor onze bewoners of cliënten. Want daar draait het immers allemaal om: er mee voor zorgen dat het leven van mensen met dementie en hun verwanten zijn waarde kan behouden. Als je die verbinding aangaat, heb je de kern te pakken. In Zweden is gebleken dat deze insteek zorgprofessionals weer trots en tevredenheid geeft in hun werk.
We bezochten onder meer volgende organisaties en diensten:
– SALAR, Sveriges Kommuner och Landsting
– Stockholm: Stadsmisson
– ALERIS, Båthöjden Plaza
– Solna Stad
– Woonzorgcentrum Brommagården
– Nationale Raad voor Gezondheid en Welzijn
– Silviahemmet
– Karolinska Medical Institute